Jeśli szukasz rośliny, którą można łatwo uprawiać w ogrodzie i która ma liczne walory dekoracyjne, irga (Cotoneaster) może być dla Ciebie idealnym wyborem. Gatunek ten charakteryzuje się łatwą uprawą, a niektóre odmiany irgi oferują również dekoracyjne walory w okresie zimowym.
Irga – bogaty i zróżnicowany rodzaj roślin z rodziny różowatych
Gatunki irgi na świecie
Irga, znana również jako Cotoneaster, to rodzaj roślin z rodziny różowatych, obejmujący ponad 60 gatunków występujących na świecie. Gatunki te przeważnie rosną na kamienistych, ubogich glebach i charakteryzują się niskim poziomem wymagań.
Gatunki irgi w Polsce
W Polsce występują 3 gatunki irgi w stanie dzikim:
Irga zwyczajna (Cotoneaster integerrimus)
Irga zwyczajna, zwana również irgą pospolitą, jest rośliną dziko rosnącą w Azji i Europie. W Polsce spotykana głównie na południu kraju. Roślina ta tworzy luźne, mocno rozgałęzione krzewy o wysokości do 1,5 metra. Jej liście są pojedyncze, jajowatookrągłe, a pod spodem kutnerowate. Kwiaty są drobne, lekko różowe, a owoce kuliste, czerwone lub purpurowoczerwone.
Irga kutnerowata (Cotoneaster nebrodensis)
Irga kutnerowata jest bardzo podobna do irgi zwyczajnej, jednak występuje tylko w Tatrach w Polsce. Działki kielicha kwiatowego u irgi kutnerowatej są owłosione, a u irgi zwyczajnej – nie. Irga kutnerowata osiąga też większe rozmiary (2-3 m wysokości) i znacznie częściej bywa spotykana w uprawie ogrodowej.
Irga czarna (Cotoneaster niger)
Irga czarna to szeroki krzew osiągający do 5 metrów wysokości. Pędy są ciemnoszare, młode owłosione. Jej liście są pojedyncze, jajowatookrągłe, a do 5 cm długości. Z wierzchu są matowe, pod spodem białawe i kutnerowate. Kwiaty są drobne, różowawe. Gatunek ten najłatwiej rozpoznać po okrągłych owocach barwy czarnej.
Irgi – wartościowa ozdoba ogrodów
Charakterystyka irg
W ogrodach uprawianych jest wiele gatunków roślin ze względu na ich dekoracyjność, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Irgi są jednym z takich gatunków i najczęściej występują w postaci krzewów o niewielkiej formie wzrostu. Zależnie od gatunku, mogą być uprawiane jako żywopłoty, rośliny okrywowe lub pojedyncze egzemplarze. Ponadto, irgi nadają się również do uprawy w doniczkach i skrzyniach.
Najpopularniejsze gatunki irg
Wśród irg uprawianych w ogrodach, największą popularnością cieszy się irga pozioma (Cotoneaster horizontalis). Roślina ta posiada płożący pokrój, dlatego jest szczególnie polecana do ogrodów skalnych i na niewielkie trawniki. Charakteryzuje się kobiercowatą formą wzrostu, dekoracyjnymi, czerwonymi owocami oraz różowobiałymi kwiatami. Owoce utrzymują się na roślinie długo po przekwitnięciu i opadnięciu liści, dlatego stanowią cenne pożywienie dla ptaków w okresie zimowym.
Irga pozioma (Cotoneaster horizontalis)
Irga pozioma osiąga zwykle wysokość do 50 cm i silnie rozrasta się wszerz, nawet do 2 m szerokości. Zaletą tego gatunku jest wysoka mrozoodporność (strefa mrozoodporności roślin 5B) oraz tolerancja na zanieczyszczenia powietrza w miastach. Dlatego też, irga pozioma często pojawia się w ogrodach miejskich.
Odmiana irgi poziomej – Wilsonii
W uprawie ogrodowej spotykana jest też odmiana irgi poziomej – irga pozioma ‘Wilsonii’. Jest to wyższa roślina (od 1 do 2 m wysokości) z nieco większymi liśćmi niż irga pozioma.
Irga Dammera (Cotoneaster dammeri)
Opis gatunku
Irga Dammera (Cotoneaster dammeri) to gatunek irgi, który osiąga do 50 cm wysokości i rozrasta się głównie na boki. Liście są większe od irgi poziomej, zimozielone, błyszczące i mają eliptyczny kształt. Kwiaty są małe, białe, a owoce kuliste i czerwone. Gatunek ten jest ozdobą ogrodu od końca lata aż do zimy, pozostając na krzewie bardzo długo.
Zastosowanie
Irga Dammera nadaje się do obsadzania skalniaków, skarp oraz jako roślina okrywowa. Niestety, ta zimozielona forma irgi ma słabszą mrozoodporność niż gatunki o liściach sezonowych i w chłodniejszych rejonach Polski może przemarzać w czasie mroźnych zim (strefa mrozoodporności 6B). Zaleca się okrywanie na zimę, szczególnie w miejscach narażonych na zimne wiatry.
Odmiany
Na szczęście ogrodowe odmiany irgi Dammera są bardziej wytrzymałe na mrozy. Warto zwrócić uwagę na bardzo niską odmianę irgi Dammera ‘Major’, która ma gałązki pokładające się po ziemi i osiąga zaledwie od do 50 cm wysokości. Aby szczelnie okrywała grunt, sadzi się po 2 sztuki na 1m². Roślina jest bardzo tolerancyjna wobec nasłonecznienia i może rosnąć zarówno w miejscach w pełni nasłonecznionych jak i zupełnie cienistych. Dobrze znosi też warunki miejskie i zanieczyszczenia powietrza. Liście ciemnozielone. Kwitnie na biało od maja do czerwca. Strefa mrozoodporności 6A, a zatem nie wymaga okryć.
Irga Dammera ‘Mooncreeper’ to także odmiana, która się płoży, dorastając na wysokość 20 cm i do 80 cm szerokości. Ta odmiana irgi Dammera także toleruje każde warunki świetlne. Liście małe, skórzaste.
Wiele gatunków irgi idealnych do ogrodu
Irga chińska 'Major’
Kwiaty białe i drobne, a karminowe owoce dojrzewają od września do października. Mrozoodporność identyczna jak u odmiany ‘Major’.
Irga błyszcząca (Cotoneaster lucidus)
To znacznie wyższy krzew, osiągający do 2, a czasem nawet 3 m wysokości. Liście ma duże (do 7 cm długości), błyszczące, ciemnozielone, przebarwiające się na jesień. Drobne, różowe kwiaty można podziwiać od maja do czerwca. Owoce czarne, kuliste, średnicy 8-11 mm.
Irga błyszcząca nadaje się do tworzenia żywopłotów i gęstych naturalnych przegród. Irga błyszcząca dobrze rośnie w słońcu i półcieniu oraz jest w pełni mrozoodporna. Dobrze rośnie w miastach.
Inne gatunki i odmiany irgi
Wybór tych roślin jest bardzo duży. Jeżeli będziecie szukali do swojego ogrodu jakiejś innej odmiany irgi, niż te wyżej opisane, polecam zainteresować się takimi odmianami, jak:
Irga płożąca ‘Queen of Carpets’ (Cotoneaster procumbens)
Zdobyła wyróżnienie AGM RHS w Wielkiej Brytanii w 2012.
Irga ‘Ursynów’
Nagrodzona w 2005 roku na polskich targach Zieleń to Życie.
Irga wierzbolistna (Cotoneaster salicifolius) ‘Parkteppich’ oraz ‘Repens’
Ciekawie prezentują się też zimozielone odmiany irgi wierzbolistnej. Obie są niskimi roślinami płożącymi, tolerującymi wszystkie rodzaje gleb oraz zarówno słońce jak i półcień. Liście mają lancetowate, przypominające listki wierzby.
Irga szwedzka ‘Coral Beauty’
Forma szczepiona na pniu.
Odmienny urok irgi szwedzkiej
Irga szwedzka ‘Coral Beauty’
Irga szwedzka, czyli Cotoneaster suecicus, to kolejna interesująca odmiana, którą warto uwzględnić w ogrodzie. Odmianą warta uwagi jest irga szwedzka ‘Coral Beauty’. Charakteryzuje się ona zimozielonymi, intensywnie błyszczącymi liśćmi oraz jaskrawoczerwonymi owocami, które pozostają na krzewie aż do wiosny. Ta odmiana z pewnością przyciągnie uwagę i doda koloru Twojemu ogrodowi.
Irga szwedzka ‘Juliette’
Inną ciekawą odmianą irgi szwedzkiej jest irga szwedzka ‘Juliette’. Ma ona ciemnozielone liście z białymi brzegami, które jesienią przebarwiają się w odcieniach różu i czerwieni. To z pewnością roślina, która doda stylu i elegancji Twojemu ogrodowi.
Unikaj irgi drobnolistnej
O ile większość odmian irgi jest mrozoodporna, to jednak irga drobnolistna (Cotoneaster microphyllus) jest wyjątkiem. Jest to roślina, która choć jest ładna, to jednak mało mrozoodporna i w zasadzie nie nadaje się do uprawy w większości regionów Polski. Może być sadzona jedynie na północnym zachodzie, w najcieplejszych rejonach Polski (strefa mrozoodporności 7A).
Irga – cięcie
Przycinanie irgi ogrodowej
Irgi ogrodowe zazwyczaj nie wymagają regularnego przycinania. Jeśli jednak chcemy ograniczyć rozmiary nadmiernie rozrośniętych roślin, najlepiej zrobić to wczesną wiosną, silnie przycinając wybujałe okazy aż do starego drewna.
Przycinanie irgi zimozielonej
Irgi zimozielone przycinamy wiosną, od marca do kwietnia, aby pobudzić krzew do intensywniejszego wzrostu. Wycinamy głównie martwe fragmenty pędów i ewentualnie przerzedzamy zbyt zagęszczone pędy młode.
Przycinanie irgi zrzucającej liście na zimę
Gatunki irg tracące liście na zimę lepiej przycinać latem, po kwitnieniu. W tym przypadku przycinamy głównie gałęzie, które zaczynają przeszkadzać w rozwijaniu się rośliny.
Pamiętajmy, aby gałązki irgi przycinać zawsze nad pąkiem. Na każdym przycinanym pędzie warto pozostawić kilka pąków, z których wykształcą się młode przyrosty. Przycinając irgę, warto używać odpowiedniego narzędzia, czyli ostrego noża lub nożyc do cięcia gałęzi. Przed przystąpieniem do pracy narzędzie należy dokładnie zdezynfekować, aby uniknąć przeniesienia chorób na roślinę.
Irga – rozmnażanie
Sadzonki niezdrewniałe
Irgi zrzucające liście rozmnaża się zazwyczaj poprzez sadzonki niezdrewniałe, czyli młode, elastyczne pędy, które pozyskuje się z rośliny macierzystej wczesnym latem. Następnie umieszcza się je w doniczkach z podłożem, które powinno być przepuszczalne i dobrze nawodnione. Po ukorzenieniu, co trwa zwykle kilka tygodni, sadzonki można przesadzić do gruntu.
Sadzonki półzdrewniałe z piętką
Irgi zimozielone rozmnaża się zwykle przez sadzonki półzdrewniałe z piętką, czyli z fragmentami starszych pędów, które pozyskuje się pod koniec lata. Następnie umieszcza się je w doniczkach z podłożem, które powinno być przepuszczalne i dobrze nawodnione. Po ukorzenieniu, co trwa zwykle kilka tygodni, sadzonki można przesadzić do gruntu.
Odkłady
Jesienią można także rozmnażać irgę przez odkłady, czyli ukorzeniające się pędy, które pozostawia się bez przycinania. Następnie okrywa się je ziemią, a wiosną przesadza do gruntu.
Irga Dammera ‘Major’
Irga Dammera ‘Major’ bardzo dobrze rozmnaża się przez odkłady, gdyż jej pędy pokładają się po ziemi i z czasem samoczynnie się ukorzeniają.
Źródła:
- Piękno małych roślin, Mój Piękny Ogród, nr 11/98, s. 48 – 50
- Wielka Encyklopedia Ogrodnictwa, Muza SA, Warszawa 1994, s. 78, 79, 83 i 84
- Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader’s Digest, Warszawa 2004, s. 166-167
- Katalog roślin – drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa 2016, s. 167-170
Warto zaznaczyć, że niezależnie od wybranej metody rozmnażania irgi, powinno się to robić w sposób ostrożny i z należytą starannością, by nie uszkodzić rośliny macierzystej.
