Zapraszamy do poznania irysów, czyli kosacieców – roślin zaliczanych do bardzo licznej rodziny Iris, obejmującej kilkaset gatunków. Irysy to kwiaty idealne do obsadzania brzegów oczek wodnych, dekoracji ogrodowych rabat oraz do ogrodów skalnych. Niektóre odmiany irysów są także popularne jako kwiaty cięte. Chcielibyśmy podzielić się z Państwem informacjami dotyczącymi uprawy irysów, w tym najlepszego czasu na ich sadzenie oraz przedstawić kilka najlepszych odmian irysów ogrodowych, które warto poznać.
Uprawa irysów na ogrodowych rabatach
Irysy to wspaniałe, barwne kwiaty, które można podziwiać od wiosny do połowy lata. Kwiaty kosaćców, nazywanych Iris na cześć greckiej bogini tęczy, charakteryzują się piękną architektoniczną formą oraz bogactwem i subtelnością barw. Pomimo różnorodności, uprawa większości irysów ogrodowych opiera się na pewnych zasadach, które warto poznać.
Warunki uprawy irysów
Przede wszystkim, stanowisko uprawy irysów powinno być ciepłe i słoneczne, lub lekko zacienione. Uwaga! Rośliny te znacznie lepiej rosną na słońcu, a ich kwiaty są piękniej wybarwione, jednakże w lekkim cieniu kwitnienie kosaćców trwa dłużej.
Odnośnie gleby, irysy udają się na przeciętnej glebie ogrodowej, najlepiej na glebie przepuszczalnej, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego (pH od około 6 do 7,0). Rośliny te nie znoszą pełnego cienia oraz nadmiaru wilgoci.
Należy jednak pamiętać, że wymagania glebowe różnią się w zależności od odmiany. Niektóre irysy kłączowe, takie jak irys syberyjski (Iris sibirica) lub irys żółty (Iris pseudacorus), wymagają gleb bardziej żyznych i wilgotnych, co pozwala na ich uprawę przy brzegu oczka wodnego.
Nawożenie irysów
Do nawożenia irysów bezpieczny jest kompost oraz biohumus. Należy unikać obornika oraz nawozów mineralnych bogatych w azot, ponieważ zbyt duża ilość azotu sprzyja rozwojowi chorób grzybowych irysów.
Usuwanie chwastów i pielenie
W uprawie irysów na ogrodowych rabatach bardzo ważne jest usuwanie chwastów i pielenie. Należy to robić bardzo delikatnie, tak aby nie uszkodzić delikatnych i płytko położonych kłączy tych roślin. Chwasty usuwamy zatem jedynie ręcznie, unikając ostrych narzędzi oraz spulchniania gleby.
Sadzenie irysów cebulowych
Sadzenie irysów cebulowych wykonuje się od końca lata do października (wrzesień do października), identycznie zatem jak inne kwiaty cebulowe sadzone jesienią.
Sadzenie kosaćców kłączowych
Kosaćce kłączowe sadzi się nieco wcześniej – od połowy do końca lata (od połowy sierpnia do połowy września).
Zabezpieczanie kłączy przed mrozem
Przed nadejściem zimy kłącza irysów zabezpiecza się przed mrozem rozkładając cienką warstwę ściółki. Jako materiał ściółkowy mogą być wykorzystane suche liście, pocięta słoma, gałązki iglaków czy kora ogrodowa.
Usuwanie ściółki wiosną
Wiosną ściółkę usuwamy, aby promienie słoneczne lepiej nagrzewały glebę.
Wymagania uprawowe irysów
Stanowisko uprawy
Przede wszystkim, stanowisko uprawy irysów powinno być ciepłe i słoneczne do lekko zacienionego. Na słońcu irysy znacznie lepiej się rozrastają, kwiaty są ładniej wybarwione, a kłącza zdrowsze. Warto jednak wiedzieć, że w pełnym słońcu kwitnienie kosaćców może być nieco krótsze, zaś w lekkim cieniu ich kwiaty będziemy podziwiać znacznie dłużej.
Gleba
Uprawa irysów udaje się na przeciętnej glebie ogrodowej, najlepiej dość przepuszczalnej, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego (pH gleby od około 6 do 7,0). Rośliny te zdecydowanie nie znoszą pełnego cienia i nadmiaru wilgoci. Odnośnie wymagań glebowych występują jednak znaczne różnice. Niektóre irysy kłączowe, jak irys syberyjski (Iris sibirica) czy irys żółty (Iris pseud
Irysy i kosaćce – rozmaitość gatunków i odmian
Ze względu na ogromną różnorodność irysów, ich systematyka jest bardzo złożona. W celu uproszczenia, dla celów amatorskich, można podzielić irysy na dwie grupy: kosaćce kłączowe oraz kosaćce cebulowe.
Kosaćce kłączowe
Kosaćce kłączowe charakteryzują się mięsistymi pędami podziemnymi zwanych kłączami. W tej grupie wyróżnia się:
Kosaćce bródkowe
Kosaćce bródkowe wyróżniają się gęstą szczoteczką włosków na dolnym płatku kwiatu. Są to jedne z najczęściej spotykanych irysów w ogrodach. Zaliczają się do nich takie odmiany, jak np. 'Sultan’s Palace’ czy 'Immortality’.
Kosaćce bezbródkowe
Kosaćce bezbródkowe to gatunki, które nie posiadają bródek ani grzebieni na dolnych płatkach kwiatu. Często uprawiane są ze względu na swoją trwałość i łatwość w uprawie. Przykłady takich irysów to 'Harmony’ czy 'Frank Adams’.
Kosaćce cebulowe
Kosaćce cebulowe to druga grupa irysów, która różni się od kosaćców kłączowych między innymi sposobem rozmnażania. W tej grupie wyróżnia się:
Irysek żyłkowany
Irysek żyłkowany to niskie rośliny, które idealnie nadają się do ogrodów skalnych. Charakteryzują się smukłymi liśćmi i delikatnymi kwiatuszkami, zwykle w kolorze niebieskim lub fioletowym.
Miecznik
Mieczniki to irysy, które są łatwe w uprawie, jednak niektóre odmiany mogą nie przetrwać zimy. Są to często uprawiane rośliny na kwiat cięty i często spotykane w szklarniach. Wśród odmian mieczników najpopularniejsze to 'Blue Rhythm’ i 'Bold Pretender’.
Warto pamiętać, że każdy z gatunków irysów wymaga nieco innego sposobu pielęgnacji, dlatego warto poznać je bliżej i dostosować do nich sposób uprawy.
Irysy i kosaćce kłączowe
Kosaciec bródkowy
Kosaciec bródkowy (Iris germanica) to gatunek irysa charakteryzujący się smugą włosków, tzw. bródką, wzdłuż środkowego nerwu na dolnych płatkach. Kłącza należy sadzić wczesną wiosną lub pod koniec lata (okres spoczynku po przekwitnieniu). Stanowisko powinno być słoneczne, a gleba przepuszczalna, dobrze zdrenowana, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Nadmiar wody powoduje gnicie kłączy, dlatego lepiej sadzić kłącza na zagonach wzniesionych lub na terenie lekko pochyłym. Gleba zbyt zwięzła, gliniasta powinna być rozluźniona poprzez dodanie piasku i torfu. Kłącza sadzi się płytko, tak aby grzbiet kłącza był zrównany z powierzchnią ziemi. Wierzchołek wzrostu kłącza powinien być skierowany w kierunku słońca. Na zimę kłącza należy zabezpieczyć przed mrozem, okrywając dowolnym materiałem ściółkowym.
Kosaciec syberyjski
Kosaciec syberyjski (Iris sibirica) to gatunek bezbródkowego kosaćca kłączowego. W odróżnieniu od kosaćców bródkowych, kosaćce bezbródkowe nie posiadają charakterystycznych bródek lub grzebieni na dolnych płatkach. Ich kłącza są też nieco smuklejsze i rosną zagrzebane w ziemi, a nie na jej powierzchni. Kosaćce syberyjskie wymagają stanowisk słonecznych i gleb wilgotnych (ale nie podmokłych!), o odczynie obojętnym lub kwaśnym. Kłącza sadzi się późnym latem lub jesienią, na głębokość 2,5 cm.
Odmiana kosaćca syberyjskiego 'Perrys Blue’
Jedną z ciekawszych odmian kosaćca syberyjskiego jest 'Perrys Blue’ (Iris sibirica 'Perrys Blue’). Odmiana ta kwitnie bardzo obficie wydając niebieskie kwiaty wiosenne (kwitnie od maja do czerwca). Roślina jest w pełni mrozoodporna.
Roślina ozdobna – irys
Irys żółty (Iris pseudacorus)
Irys żółty to gatunek, który występuje pospolicie w Polsce. Charakteryzuje się liśćmi mieczowatymi, dużymi, ciemnozielonymi i sztywnymi. Roślina ta jest mrozoodporna i wspaniale nadaje się do obsadzania brzegów oczek wodnych.
Wymagania
- Stanowisko: brzegi wód słodkich, podmokłe łąki
- Kłącza sadzi się wczesną wiosną lub późnym latem w wodzie, na głębokości około 30 cm.
- Kwitnienie: późna wiosna
- Liście: duże, ciemnozielone, mieczowate i sztywne
- Odznacza się wspaniałymi, jaskrawożółtymi kwiatami
Szczególnie atrakcyjna jest odmiana ‘Variegata’ o liściach w zielone i kremowe paski.
Irys, kosaciec holenderski
Kosaciec holenderski to ozdobna roślina, która świetnie prezentuje się na rabatach kwiatowych. Można ją sadzić również obok oczka wodnego.
Wymagania
- Stanowisko: słoneczne
- Gleba: przepuszczalna, dobrze zdrenowana, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym
- Kłącza należy sadzić wczesną wiosną lub pod koniec lata
- Kwitnienie: maj-czerwiec
- Kłącza sadzi się płytko, tak aby grzbiet kłącza był zrównany z powierzchnią ziemi.
- Roślina jest w pełni mrozoodporna.
Irysy i kosaćce cebulowe
Irysy cebulowe są grupowane w 4 wydzielonych rodzajach: irysek (Iridodictyum), juno (Juno), miecznik (Xiphium) oraz Gynandiris. Skoncentrujemy się tutaj na dwóch najpopularniejszych – iryskach oraz miecznikach.
Irys/Irysek żyłkowany (Iridodictyum reticulata)
To niskie (15 cm wys.) irysy, zakwitające bardzo wcześnie. Ich kwiaty barwy niebieskiej, fioletowej lub purpurowej, ukazują się już pod koniec zimy. Są doskonałe do ogrodów skalnych, na obwódki oraz do założenia wczesnowiosennego ogrodu w pojemniku. Wymagają stanowisk słonecznych i zacisznych. Gleba powinna być dobrze przepuszczalna i szybko nagrzewająca się. Cebulki sadzimy na głębokości 5 do 6 cm.
Irys/Miecznik holenderski (Xiphium hollandicum)
Są to jedne z najłatwiejszych w uprawie kosaćców, choć zimą mogą przemarzać (z tego względu na zimę cebulki pozostawione w gruncie należy okryć materiałem ściółkowym). Są doskonałe na kwiatowe rabaty oraz do pędzenia o dowolnej porze roku na kwiat cięty. Wyróżniają się dużymi kwiatami w kolorze niebieskim, żółtym, białym i purpurowym. Zakwitają w czerwcu. Dorastają do 40 i 60 cm wysokości.
Wymagania hodowlane dla irysów/mieczników holenderskich
Te rośliny wymagają stanowisk słonecznych i osłoniętych od wiatrów. Gleba powinna być żyzna, próchnicza i dobrze przepuszczalna. Powinna wiosną szybko się nagrzewać. Cebule kupione wiosną w sklepie ogrodniczym sadzimy od kwietnia do maja na głębokości do 12 cm. Rozmnażać można poprzez oddzielanie cebul przybyszowych po kwitnieniu, gdy rośliny są w stanie spoczynku (lipiec).
Irysy do oczka wodnego
Irysy są często polecane do obsadzania oczka wodnego. Jednak, nie każdy kosaciec nadaje się na takie stanowisko.
Kosaciec żółty (Iris pseudacorus) – idealny do oczka wodnego
Jako irys do oczka wodnego najlepiej nadaje się kosaciec żółty, który często jest nazywany po prostu irysem wodnym. Roślina ta doskonale rośnie przy brzegach wód i na glebach podmokłych. Nie musimy się zatem obawiać, że przy brzegu oczka wodnego, będzie dla tego irysa zbyt mokro. Można go sadzić nawet bezpośrednio w oczkach wodnych lub ogrodowych stawach, na głębokości nie większej niż 40 cm, czyli strefie przybrzeżnej.
Charakterystyka kosatca żółtego
Kosaciec żółty to roślina, która ma oryginalny wygląd idealnie wpasowujący się w krajobraz nadwodny. Świadczy o tym choćby pochodząca z greki nazwa łacińska pseudacorus, która oznacza „fałszywy tatarak”. Została ona nadana ze względu na podobieństwo liści i kłączy obu roślin.
Zalecenia dotyczące sadzenia kosatca żółtego
Kosaciec żółty jest łatwy w uprawie i nie wymaga specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Sadzenie cebulek najlepiej przeprowadzać na przełomie września i października. Wymaga stanowisk słonecznych i osłoniętych od wiatrów, oraz żyznej i wilgotnej gleby.
Źródła informacji odniesienia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kosaciec
